කෝකිලායි ගම්මුන්ගේ ගැටලූ ගැන කතා කිරීමට මේ මොහොත අවස්ථාවක් නොවේ. ඊට ඔබ්බට ගිය නිසැක බොදු බිමකට සිදු වන අන්තවාදී කෙණෙහිලිකම් ගැන ජාතිය දැනුවත් කිරීම අපේ මේ වෑයමය.

අන්තවාදීන්ගේ ග‍්‍රහණයට නතුව ඇති එම බොදු බිම පිහිටා ඇත්තේ කෝකිලායි කලපුවට ඉහළින් නොඋස් කඳු මුදුනකය. එනම් ත‍්‍රිකුණාමලය දිස්ත‍්‍රික්කයේ, කුච්චවේලී ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ තෙන්නමරංවාඩි ග‍්‍රාම නිලධාරි වසමේ සංඛමලේ කඳු මුදුනේය. දෙමළ ව්‍යවහාරයට අනුව සංඛමලේ කන්ද හඳුන්වනු ලබන්නේ කංසමලේ කන්ද ලෙසය. එමෙන්ම කන්දන් ස්වාමි කන්ද ලෙස ද තවත් නමක් පටබැඳී ඇත.

කෝකිලායි කලපුවෙන් ගොඩබැස්ස අපි තෙන්නමරංවාඩිය ගම මැදින් වැටුණු ගුරු පාර දිගේ මීටර් එකසිය පනහක් පමණ ගිය විට සංඛමලේ කඳු බෑවුම හමු විය. එතැන සිට කැලේ මැදින් වැටුණු අඩි පාර දිගේ ඉහළට නැග්ග විට ගල් පඩි පෙළක් හමු විය. එම ගල් පඩි පෙළේ අවසානය සංඛමලේ පුරාවිද්‍යා භූමියයි. කටුකොහොලින් පිරුණු ඒ බොදු බිම පුරා විසිරුණු අනාරක්‍ෂිත බෞද්ධ ස්මාරක දැක මගේ හද, ගින්නෙන් දැවුණු හේනක් සේ පාළු විය. නොඉවසිලිමත් මගේ දෑස් තැන, තැන විසිරුණු පුරාවස්තු අතර දිව යයි.

‘අපේ හාමුදුරුවනේ… මේ පුරාවිද්‍යා භූමියට ආරක්‍ෂාවක් නැද්ද…’ මගේ සිතේ ඇඳුණු කුකුස අරිසිමලේ නායක හාමුදුරුවන් වෙතට පැනයක් ලෙස යොමු කළෙමි.

‘‘මම මේ ස්ථානය සොයාගත්තෙ 2011 අවුරුද්දේ. දවසක් පුල්මුඬේ ඉඳලා කෝකිලායි පන්සලට වඩිනකොට බෝට්ටුව පදවපු දරුවා තමයි මේ පුරාවිද්‍යා ස්ථානය ගැන මට දැනුම් දුන්නේ. ඒ මොහොතේම හමුදා භටයන්ගේ සහයෝගයත් ඇතිව මම මේ ස්ථානයට වැඩම කළා. එතකොට එම ස්ථානයේ යුද හමුදා අනු ඛණ්ඩයක් තිබුණා. තෙන්නමරංවාඩි ගමේ ආරම්භයේම සාමාන්‍ය හමුදා කඳවුරක් තිබුණා. මුළු ගමේම දෙමළ පවුල් දහයක්වත් ජීවත් වුණේ නෑ. අපි මේ ස්ථානයේ පුරාවස්තු පරීක්‍ෂා කරලා සියලූ තොරතුරු පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට ලිඛිතව දැනුම් දුන්නා. ඒත් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තු නිලධාරීන්ට එම ස්ථානයට පැමිණෙන්න කාලයක් ගත වුණා.

ඊට පස්සෙ වරින්, වර අපි අවස්ථා තුනක් විතර එම ස්ථානයට වැඩම කළා. ඒ යන හැම අවස්ථාවකදීම පෙරට වඩා පුරාවස්තු විනාශය වැඩි වෙලා තිබුණා. ගමේ පදිංචි දෙමළ පවුල් ප‍්‍රමාණය විශාල වශයෙන් වැඩි වෙලා තිබුණා. පස්සෙ අපි මේ බොදු බිමේ ආරක්‍ෂාව උදෙසා භික්‍ෂූන් වහන්සේලා කිහිප නමක් එකතු වෙලා එම ස්ථානයට ගිහින් තවකාලික කුටි සෙනසුන් හදාගෙන වැඩ සිටියා. විවිධාකාරයෙන් අන්තවාදී බලපෑම් ආවා. ඒත් අපි ඒ බලපෑම් තර්ජනයක් කර ගත්තේ නෑ. අපේ පාඩුවේ බණ භාවනා කරගෙන වැඩ හිටියා. එහෙම ඉන්න අතරේ බෞද්ධ කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව දැනුවත් කරලා 2012 අවුරුද්දේ දෙසැම්බර් 12 වැනිදා මේ ස්ථානය සංඛමලේ පුරාණ රජමහා විහාරස්ථානය නමින් ලියාපදිංචි කර ගත්තා. ඒත් වැසි කාලයේදී තවකාලික කුටි සෙනසුන්වල වැඩ හිඳින්න අපහසු වුණා. වැසි කාලයේදී මේ ප‍්‍රදේශයට සුළඟ තදයි.

ඒ නිසා වැස්ස තද වෙනකොට අපි අරිසිමලේට වැඩම කළා. ඊට පස්සේ ස්ථිර කුටි සෙනසුන් හදාගන්න පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් අවසර ඉල්ලූවා. ඒත් අවසරය ලැබුණේ බොහෝ කාලයකට පසුවයි. ඒ වෙනකොට මේ බොදු බිමට අන්තවාදී තර්ජන විශාල ලෙස වැඩි වෙලා තිබුණා. ඓතිහාසික භූමියේ පිහිටි හමුදා අනු ඛණ්ඩයත් ඉවත් කරලා තිබුණා. අපි මේ ස්ථානයට වැඩම කරලා ස්ථිර කුටි සෙනසුන් හදන්න යනකොට ප‍්‍රබල ද්‍රවිඩ දේශපාලනඥයෙක් අපිට හරස් වුණා. මුල් ගල් තියලා කුටි සෙනසුන් හදන්න පටන් ගන්නකොට ප‍්‍රාදේශීය දෙමළ දේශපාලනඥයෙක් ඇවිත් වහාම නතර කරන්න කියලා අපිට නියෝග කළා. අපි වෙනුවෙන් කතා කරන්න කිසිම සිංහල දේශපාලනඥයෙක් හිටියේ නෑ. කුටි සෙනසුන් හැදීම මුල් ගල්වලට පමණක් සීමා වුණා…’’

‘‘නැවත මම බෞද්ධ කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුවට, පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට ලිඛිතව දැනුම් දීලා මේ ස්ථානය ගැසට් කරන්න කියලා ඉල්ලීමක් කළා. ඊට පස්සෙ පුරාවිද්‍යා නිලධාරීන් ඇවිත් මේ ස්ථානයේ පරීක්‍ෂණ ආරම්භ කළා. මේ ස්ථානයේ දාගැබක පාදම් කොටස් තිබෙන බවට පුරාවිද්‍යා නිලධාරීන්ගේ පරීක්‍ෂණවලින් තහවුරු කර ගත්තා. ඒ අතර ගල් උළුවහු, සෙල්මුවා කැටයම් විශාල තොගයක් මේ ස්ථානයෙන් සොයාගැනීමට පුළුවන් වුණා.

අවස්ථා තුනකදී පුරාවිද්‍යා නිලධාරීන් මේ ස්ථානයේ ස්මාරක පරීක්‍ෂණයක් කරලා 2013 අවුරුද්දෙ අගෝස්තු මාසෙ 16 වැනිදා අති විශේෂ ගැසට් පත‍්‍රයකින් මේ ස්ථානය පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට අයත් භූමියක් බවට ගැසට් කළා. ඊට පස්සෙ මේ ඓතිහාසික භූමියේ තියෙන විශාල ගස්කොළන් සහ වනාන්තරය ආරක්‍ෂා කරගන්න ඕන නිසා පූජා භූමියක් ලෙස මේ ඓතිහාසික භූමියට අක්කර පන්සීයක මැනුම් නියෝගයක් මම ඉල්ලා හිටියා. මේ වන විට ඒ මැනුම් නියෝගයත් අනුමත වෙලා ඇවිත් තියෙනවා. ඒත් තවම බිම් අඟලක්වත් මනින්න පුළුවන් වෙලා නෑ. දැන් සංඛමලේ කන්ද පාමුලට වෙනකම් දෙමළ ගම්මානය පැතිරිලා…’’

‘‘කන්දේ මහා ගස් කපලා අමු සොහොන් පිට්ටනියක් බවට පත් කරලා. පුරාවිද්‍යා දාගැබ තුළ දේව පිළිම තියලා ති‍්‍රශූල ගහලා පුද පුජා පවත්වලා හින්දු පුදබිමක් බවට තහවුරු කරන්න විශාල උත්සාහයක් ගන්නවා. පස්සෙ මම මේ පුරාවිද්‍යා භූමිය තුළ මුර කුටියක් ඇති කරලා ආරක්‍ෂක නිලධාරීන් යොදවන්න කියලා පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් ලිඛිත ඉල්ලීමක් කළා. ඒ අනුව පුරාවිද්‍යා මුර කුටියක් ආරම්භ කරන්න යෝජනා වුණා. ඒත් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවට මුර කුටිය හදන්න සල්ලි තිබුණේ නෑ. පස්සෙ මම සම්පත් දායකයෙක්ට කියලා මුරකුටිය හදන්න සල්ලි හොයාගෙන අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය අරගෙන ගිහින් මුර කුටියේ වැඩ පටන් ගත්තා.

නැවත ප‍්‍රබල දමිළ දේශපාලනඥයා කි‍්‍රයාත්මක වෙලා මුර කුටිය හදන එකත් තහනම් කළා. රාජ්‍ය දේපළක, පුරාවිද්‍යා භූමියක් තුළ මුරකුටියක් හදාගන්න ශක්තිමත් නිලධාරියෙක් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ නැති වුණා. බෞද්ධ උරුමයන් ආරක්‍ෂා කරගැනීමට අන්තවාදයට එරෙහිව වචනයක් කතා කරන්න කොන්ද පණ තියෙන සිංහල දේශපාලනඥයෙක් නැති වුණා. පුරාවිද්‍යා භූමිය ආරක්‍ෂා කරගැනීමට අවශ්‍ය අඩිතාලම දැමිය යුතු කාලයේදී එය ඉටුනොකිරීමේ ප‍්‍රතිඵලයෙන් අන්තවාදී කණ්ඩායම් උපරිම ප‍්‍රයෝජනය ගත්තා. සංඛමලේ බොදු බිමේ සිට මීටර් අටසියක් විතර දුරින් කෝවිලක් ඉදිකරලා තියෙනවා. ඒ කෝවිලේ ගොඩනැඟිල්ල ඉදිකරලා ගල් කැටයම් යොදාගෙන තියෙනවා. ඒ කෝවිලේ බිත්ති බැඳලා තියෙන්නේ ඉපැරැණි කැටයම් ගල්වලින්. අපි කෝවිල කිට්ටුවට ගිහින් බලමු…’’ උතුර, නැගෙනහිර දෙපළාතේ සහ තමන්කඩුව දිසාවේ ප‍්‍රධාන සංඝ නායක, කුච්චවේලී ශාසනාරක්‍ෂක බලමණ්ඩලයේ ප‍්‍රධාන ලේඛකාධිකාරි අරිසිමලේ ආරණ්‍ය සේනාසන නායක ස්වාමීන් වහන්සේ පනාමුරේ තිලකවංශ හිමියන් පෙරටු කරගනිමින් අපි කෝවිල ආසන්නයට ගියෙමු.

කෝවිල් භූමිය ඉදිරිපිටින් ප‍්‍රතාපවත් ගල් කණු කිහිපයක් ඈතට දිස් වේ. බොදු බිමකට උරුම වූ තවත් ගල් කැටයම් කිහිපයක්ම කෝවිල් භූමියේදී ඇස ගැටිණි. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරස කෙටූ ගල් පුවරුවක් කෝවිලේ ඉදිරිපස බිත්තියට තබා බදාම ගසා තිබෙන අයුරු දැක හදවත තිගැස්සිණි. අන්‍ය ආගම්වලට ගරු කරන සත්‍යවාදී මිනිස්සු මෙවැනි ගෝත‍්‍රික ක‍්‍රියාවන්වල නිරත නොවෙති. මේ ක‍්‍රියාව පිටුපස සිටින්නේ ආගමික පසුබිමක නොවැඩුණු අන්‍ය ආගමික ගෝත‍්‍රික අපතයන් බව පැහැදිළිය. එමෙන්ම දේව මණ්ඩලයේ කිසිදු දෙවි කෙනෙක් මේ අසත්පුරුෂ ක‍්‍රියාව අනුමත නොකරන බව ද පැහැදිළිය.

‘‘මේ අපිට පේන පුරාවිද්‍යා විනාශයට වඩා නොපෙනෙන විනාශය වැඩියි. මේ බොදු බිමේ ස්මාරක තොගයක්ම කෝකිලායි කලපුවට පෙරළා දාලා තියෙනවා. ඒ වගේම අවස්ථා කිහිපයකදී නිධන් හොරු විසින් මේ ස්ථානයේ පුරාවස්තු සිදුරු කරලා නිධන් හොයලා තියෙන බවට සාක්‍ෂි තියෙනවා.

ඉපැරැණි දාගැබේ පාදමත් නිධන් හොරු හාරලා තිබුණා. ඒ වගේම ඉපැරැුණි දාගැබ විනාශ කරලා ඒ මත අන්‍ය ආගමික ගොඩනැඟිල්ලක් ඉදිකරන්න සූදානම් වූ බවක් පේන්න තියෙනවා. අර තියෙන්නේ පුතේ දාගැබේ පාදම කොටස…’’ පනාමුරේ තිලකවංශ හිමි කටුකොහොලින් වට වූ ගොඩැල්ලක් දෙසට දෑත දිගු කළහ.

එම ස්ථානයේ ශේෂ වී ඇති ගොඩැල්ල ඉපැරැණි චෛත්‍යයක කොටස් බව පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව ද සනාථ කර තිබේ. එමෙන්ම යුද්ධයෙන් පසු පූජ්‍ය එල්ලාවල මේධානන්ද හිමියන් විසින් උතුර, නැගෙනහිර ප‍්‍රදේශවල සංචාරය කරමින් පුරාවස්තු පරීක්‍ෂණය කර සම්පාදනය කරන ලද ‘නැගෙනහිර පළාත හා උතුරු පළාතේ සිංහල බෞද්ධ උරුමය’ යන ග‍්‍රන්ථයේ ද කංසමලේ පුරාවිද්‍යා භූමිය සහ එහි ශේෂ වී ඇති චෛත්‍යයක කොටස් ගැන දීර්ඝව සාකච්ඡුා කර තිබිණි.

‘‘මේ ස්ථානයේ තිබෙන පුරාවිද්‍යා නටබුුන් සහ සෙල් මුවා ගල් කැටයම් පරීක්‍ෂා කරනකොට පොළොන්නරු යුගයේ ප‍්‍රථම භාගයේ ඓතිහාසික සිද්ධස්ථානයක් බව හොඳින් පැහැදිලි වෙනවා. ඒ වගේම මේ පුරාවිද්‍යා භූමිය ඉපැරැුණි විශාල පූජා භූමියක් බවට සැක නෑ. අපිට පේන්න තියෙන නටබුුන්වලට වඩා විශාල ස්මාරක ප‍්‍රමාණයක් මේ කඳු මුදුන වටා විසිරිලා තියෙනවා. ඒ වගේම මේ කඳු මුදුන කෝකිලායි කලපුවට හොඳින් දර්ශනය වෙනවා. රජ කාලේ මේ පුදබිම වටා සිංහල මිනිසුන්ගෙන් පිරුණු ගම්මාන තිබුණු බවට විවාදයක් නෑ. දුටුගැමුණු රජතුමාගේ කාලේ රුවන්මැලි සෑය වන්දනා කරන්න පිච්චමල් අරගෙන ගිහින් තියෙන්නෙ ත‍්‍රිකුණාමලය කුච්චවේලි ප‍්‍රදේශයෙන්. දුටුගැමුණු යුගයේ කුච්චවේලිය පිච්චමල් විමානයක්…’’ පනාමුරේ තිලකවංශ හිමියන්ට රැුයක් දහවලක් නැත. සම්පූර්ණයෙන්ම ජීවිතය කැප කර සිටින්නේ උතුර, නැගෙනහිර වැළලී යන බොදු උරුමය ආරක්‍ෂා කර ගැනීමටය. උන්වහන්සේගේ කැපවීමේ ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස මේ වන විටත් උතුර, නැගෙනහිර මහා කැලෑවෙන් වැසී ගිය ඓතිහාසික සිද්ධස්ථාන විශාල ප‍්‍රමාණයක් සොයාගැනීමට අවස්ථාව උදා වී ඇත.

කලපුවට ඉහත්තාවෙන් කඳු අතරින් හිරු සැඟ වී යන අතරේ අපි සංඛමලේ පුරාණ රජමහා විහාර පුදබිමෙන් පහළට බැස්සෙමු. මග, තොටේ හමු වන මිනිසුන්ගේ කුහුල පිරි විමසුම් නෙත් අපටත් නොදැනීම අප පිරික්සමින් හිඳී. මගදී හමු වූ සිංහල වැසියන් කිහිපදෙනකු සමඟ සංඛමලේ ඓතිහාසික නටබුුන් භූමිය ගැන කතා කිරීමට මම උත්සාහ ගත්තෙමි. එහෙත් ඒ මිනිසුන් එම ඓතිහාසික භූමිය ගැන කතාබහා කිරීමට දැඩි බියක් දැක්වූහ. ඔවුන් පෙළෙන ජීවන ගැටලූ නම් දෙසවන් පිරෙන්නට කීවේය. වෙනත් ලිපියකින් කෝකිලායි සිංහල මිනිසුන්ගේ දුක ගැන කතා කිරීමේ අටියෙන් අපි ඔවුන් පසු කර සැඳෑ කළුවර අතරින් බෝට්ටුවට ගොඩ වීමු.

උතුර, නැගෙනහිර ක‍්‍රියාත්මක අන්තවාදීන්ගේ ඒකායන අරමුණ වී ඇත්තේ එම ප‍්‍රදේශවල පැතිරුණු සිංහල බෞද්ධ බලය විනාශ කිරීමය. අද ඊයේ සිට නොව, ඉතිහාසයේ සිටම සිංහල බෞද්ධ බලය විනාශ කිරීමට අන්තවාදීන් වෙර දරන බව රහසක් නොවේ. ඒ අන්තවාදීන්ගේ ලේවලින් පැවත එන අලූත් පරම්පරාවේ ද පොදු හතුරා බවට පත්ව සිටින්නේ සිංහල බෞද්ධ බලය බව සැක නැත. උතුර, නැගෙනහිරදී තවමත් අප මේ අත්විඳින්නේ ඒ හතුරුකමය. රුධිරයත් සමඟ බද්ධ වී එන ගෝත‍්‍රික අන්තවාදීන්ගේ වියරුවේ ප‍්‍රචණ්ඩත්වයයි. එහෙත් ශිෂ්ට සම්පන්න ජාතියක් ලෙස අපේ උරුමය ආරක්‍ෂා කරගැනීමට සටන් කළ යුත්තේ යුද්ධයෙන් නොව සිහිබුද්ධියෙන් බව අප සිහි තබා ගත යුතුය.
Divaina