මේ දවස්වල සමාජ මාධ්‍යවල සාකච්ඡ‍ා වෙමින් පවතින විශේෂ මාතෘකාවක් වන්නේ මේ රටේ ආගමික මතවාදයන්ට, විශේෂයෙන්ම බුද්ධාගමට සාහිත්‍ය නිර්මාණයන් හරහා අපහාසයක් සිදුවෙන්නේ යැයි යන කාරණයය. මේ සාකච්ඡාව විශේෂයෙන් මතුවුණේ ‘බුදුන්ගේ රස්තියාදුව’ නමින් කෘතියක් පළවීමත්, ජාතික සමගි සන්ධානය පිළිබද සම්බන්ධීකරණ කාර්යාලය මගින් ‘කණට පහරක්’ නමින් යුත් නාට්‍යයක් හැදීමත් නිසාය. මේ කාරණා ගැන පළල් සංවාදයක් රටේ මතු විය යුතු වුණත් දැනට සිදුවෙමින් පවතින්නේ යම් ආකාරයක පටු කා කොටා ගැනීමක් බවද ඉතාමත් පැහැදිලිය.

මේ රටේ විවිධ සංස්කෘතීන් ගොඩනැගීම පසුපස විවිධ ආගමික විශ්වාසයන් පැවති බවත් විවිධ ආගමික විශ්වාසයන් ගොඩනැගීම පසුපස විවිධ සංස්කෘතීන් තිබූ බවත් සත්‍යයක්ය. ඒ කියන්නේ ආගම සහ සංස්කෘතිය යනු එකිනෙකට සම්බන්ධ ක‍්‍රියාදමයක් බවය. අනෙක් අතට මෙහි විලෝමය වන්නේද එක සංස්කෘතියකට එරෙහිව අනෙක් සංස්කෘතිය ලෙසින් හා එක ආගමකට විරුද්ධව අනෙක් ආගම ලෙසින් ගොඩනැගෙන ප‍්‍රතිපක්ෂයන්ය. අපේ රටේ ඉතිහාසය පුරාවටම මේ කාරණය අප හොඳින්ම අත්දැක ඇති බව විශේෂයෙන් කිව යුත්තක් නොවේ.

ආගම සහ මෙරට සමාජයේ පැවැත්ම පිළිබඳවත් ආගම මෙරට දේශපාලනයට අනාගතයේදී සිදුකරන බලපෑම පිළිබඳවත් සාකච්ඡාව මතුවිය යුතුම දෙයක් බව සැබෑවක් වුවත් මේ මොහොතේ සිදුවෙමින් පවතින්නේ ජනප‍්‍රිය අර්ථයෙන් බුදුදහම අභිමුඛ කරගනිමින් සිදුකරන පහර ගැසීමක් තරමට මේ තත්වය පහතට ගමන් කර ඇති බව මගේ තේරුම් ගැනීමය.

ආගමේ ඉතිහාසය තුළ දකින්නට ලැබෙන ඉතාමත් වැදගත් කාරණයක් වන්නේ අද අප අත්දකිමින් සිටින ‘සංවිධානාත්මක ආගම්’ (organized religion)පැමිණීමත් සමග ආගම් තුළ සිදුවී ඇති බරපතළ වෙනස්කම් පද්ධතියයි. යම් රටක ආගමික ආකෘතීන් ඒ රටේ සමාජ දේශපාලනික අරගලයක කොටස්කරුවෙකු ලෙසින් ප‍්‍රතිනිර්මාණය වීමේදී ඇති කරන සමාජ බලපෑම සහ එය විසින් පෙරළා ආගම් තුළ සිදුකරන වෙනස්කම් මේ කාරණයේදී එක් පැත්තකින් ඉතාමත් වැදගත් කාරණයක්ය. අනෙක් අතින් වැදගත් වන්නේ ධනේශ්වර දේශපාලන ආර්ථික ක‍්‍රමය සංවර්ධනය වීමේ ක‍්‍රියාවලිය තුළින් ආගම වෙතට සිදුකරන බලපෑම සහ එහි ආවශ්‍යක කලාපයක් ලෙසින් ආගම තුළ ඇති කරන ප‍්‍රතිනිර්මාණය වීමේ විභවතාවයි. දැන් බුදුන්ගේ ධර්මය යැයි ත‍්‍රිපිටකයේ තිබෙන පාඨයන් සහ ‘විසි එක්වන සියවසේ සිංහල බුද්ධාගම’ ලෙසින් අද පවතින දේ අතර පරස්පරයක් තිබේ යැයි සමහරුන් කියන්නේ මේ කාරණය තේරුම් නොගැනීම හේතුවෙන්ය. බයිබලයේ තිබෙන කතෝලික දහම සහ කතෝලික පල්ලියේ වර්තමාන ක‍්‍රියාදාමය සමග ගළපා බැලූවත් තත්වය මේ වගේමය. කුරානය සහ මුස්ලිම් ආගමේ වර්තමාන පෙනීසිටීම වන සෞදි අරාබියානු ස්ලාම් ආකෘතිය කියන්නේද ඒ වගේම කථාවක්ය. එහෙයින් ආගමේ ප‍්‍රායෝගික ක‍්‍රියාකාරිත්වය සහ එහි ශුද්ධ ග‍්‍රන්ථ අතර වෙනසක් තිබෙනවායැයි කියන එකේ එතරම් තේරුමක් දේශපාලනික අර්ථයෙන් හෝ සමාජ විද්‍යාත්මක අර්ථයෙන් ඇත්තේ නැත.

ආගමේ පැවැත්ම දාර්ශනිකව තහවුරු කරන්නේ කෙසේද යන කාරණය දර්ශන විෂය ක්ෂේත‍්‍රයේ විශේෂ අවධානයක් ලබාගත් දෙයක්ය. මේ පිළිබඳව මා සිත්ගත් එක් ඉදිරිපත් කිරීමක් ඉමානුවෙල් කාන්ට්ගේ විචාර දර්ශනය මගින් යෝජනා කරන ඥනවිභාගය සමග සම්බන්ධ වී තිබෙයි. කාන්ට් අනුව මිනිසා ඥානය ලබන්නේ හ්‍යුම් වැනි බි‍්‍රතාන්‍යයේ දාර්ශනිකයන් කී ආකාරයෙන් තමාගේ අනුභූතීය යෙදවීමෙන් පමණක් නොවේ. කාන්ට්ට අනුව අප ඥානනය කරන්නේ අනුභූතියට පෙර අප විසින්ම තනාගත් ප‍්‍රාග් අනුභූතී (a priori) ආකෘතීන් (කාලය අවකාශය වැනි) ඉන්ද්‍රීය අනුභූතිය මගින් බාහිර ලෝකයේ ඇති නානත්වය (manifolds) ප‍්‍රක්ෂේපණය කිරීමෙන්ය. කාන්ට්ට අනුව මෙසේ වූ ඥානන ක‍්‍රියාවලියට ඇතුළත් නොවන කලාපය අප මිනිසුන් ලෙසින් කවදාවත් දැනගන්නේ නැත. ඒ කියන්නේ පැවැත්මේ ප‍්‍රකේවලත්වය (Things in themselves) අප කවරදාවත් ඥානනය හරහා දකින්නේ නැත. දැන් ආගම ස්වකීය වැඩබිම බවට පත් කරගන්නේ අපේ ඥානනයට අහු නොවන මේ කලාපයය.

ධනේශ්වර ක‍්‍රමයේ මුල් සංවර්ධන ක‍්‍රියාදාමය දෙස බලමින් ස්වකීය අදහස් ඉදිරිපත් කළ මාක්ස් කීවේ ආගම යනු මිනිසාගේ සැබෑ ලෝකයේ සම්බන්ධතාවන් අමතක කරවන කලාපයක් ලෙසින්ය. ආගම මිනිසාට ඇතුල් කරන්නේ සමාජ සම්බන්ධතාවන් මකන අවකාශයක් බව එහි සැබෑ අරුතය. ‘ආගම අබිං’ යැයි කියා පොදුවේ ඔහුගේ ප‍්‍රකාශයෙන් කියවෙන්නේ මේ කාරණයය. ඒත් ධනවාදයේ මාක්ස් නොදුටු අපේ කාලයේ කථාවෙන් කියවෙන්නේ ආගම ධනවාදයේම අනුල්ලංඝනීය අංගයක් බවට මේ වන විට වර්ධනය වෙමින් පවතින බවය. ධනවාදයේ වෙළඳපොළින් පළවාහැරෙන දුගියන් හා පීඩිතයන් (නිර්ධනයන් නොවේ* ස්වකීය පැවැත්මේ දිසාව හදාගන්නේ ආගමේ හා භක්තියේ පිහිටෙන් බව දැන් පෙනීයන කාරණයය. ඒ අර්ථයෙන් ධනවාදය පවතින තාක්් ආගමේ වැදගත්කම අඩු වෙන්නේ නැති බව තේරුම් යන කාරණයකි.

දැන් අපේ රටේ ආගම පිළිබඳ සාකච්ඡාව හුදු ‘වෙන කෙනෙක්ගේ දෙයක් තවත් කෙනෙකුට කියන’ අබිලින්ලාගේ ආකාරයෙන් සිදුවීම නිසා මෙහි ඇති පදනම් දාර්ශනික හෝ දේශපාලනික අර්ථයෙන් විභාග කරගැනීමේ හැකියාවක් නොමැති බව ඉතාමත් පැහැදිලි කාරණයක්ය.

චරිත හේරත්