අයිවන් රුසියාවේ ඉපදුනත් ඔහුගේ පියා ප්‍රංශ ජාතිකයෙක්. ඒ නිසා ඔහු හැදී වැඩුනේ ප්‍රංශයේ. පසුකලෙක ඔහුට ශිෂ්‍යත්වයක් ලැබුනා සෝවියට් රුසියාවේ ගොස් රුසියානු භාෂාව සහ සාහිත්‍ය හැදෑරීමට.
පලමු වසර රුසියානු භාෂාව ප්‍රගුන කිරීමට යෙදී තිබුනේ අස්ත්‍රහාන් විශ්ව විද්‍යාලයේ. නිදහස් හවස් වරුව මග තොට සැරිසැරීමත් නේවාසිකාගාරය අසල කුඩා වෙලඳසැලට ගොස් කෝපි කෝප්පයක් බිබී පත්තරේ කියවා කඩේ මිදුලේ බංකුවේ හිඳ කවුරුන් හෝ සමග කුලුපගව චෙස් අතක් ඇදීමත් ඔහු සිරිතක් කරගත්තා.
කඩ පිල කෙලවරේ නිතර ගැවසෙන අයෙක් හිටියා. දිග රැවුලක් ඇති වැරහැලි ඇඳි මහලු පුද්ගලයෙක්. උන්මත්තකයකු ලෙස පෙනුන ඔහු බොහෝ විටෙක ඇක්සයිස් පොතක මොනවාදෝ ලියනු පෙනුනත් කිසිවකු ඔහු ගනන් ගත්තේ නැහැ.
අයිවන් දිනක් ඔහු අසලින් ඉඳගත්තේ ඔහු හා කතා කිරීමටයි. ඒත් අයිවන්ව නොරුස්නා බවක් පෙන්නූ මහල්ලා නැගිට ඔහු මගහැර ගියා.
“මහත්තයා… ඔය මිනිහ පිස්සෙක්. කවුරුත් කියන්නෙ පොත් හිඟන්න කියල… ගම පුරා ඇවිදල හිඟාකාල ඒ සල්ලිවලින් ඇක්සයිස් පොතක් අරන් කුරුටුගානවා… හැන්දෑවට මේ කඩපිලේ නිදාගන්නවා… මිනිහගෙ ගෑනි වෙන මිනිහෙක් එක්ක ඉන්නවා මේ යකා දැකලා… එදා ඉඳන් තමා පිස්සු. මේ පලාතෙ කෙනෙකුත් නෙවෙයි.. කවුරුවත් කතා කරනවට කැමති නෑ…. මහත්තයත් පාඩුවෙ ඉන්න” කඩේ මුදලාලි අයිවන්ට කීවා….
දවසක් අයිවන් කඩයට යනකොට පොත් හිඟන්නා කඩේ මුදලාලි එක්ක බහින්බස් වීමක්. නයට ඇක්සයිස් පොතක් ඉල්ලලා…. මුදලාලි බෑ කියලා…. අයිවන් සල්ලි දීලා මිනිහට ඇක්සයිස් පොතක් අරන්දුන්නා.
දැන් මිනිහා අයිවන් එක්ක යාලුයි. දවසක් අයිවන් බොහොම අමාරුවෙන් මිනිහගෙ පොතක් අරන් බැලුවා… පොත පුරාම පිස්සු ලියලා… හැබැයි අමුතු රටාවකුත් තියෙනවා… අයිවන්ට මේව කියවලා හරි ජොලි.
අයිවන්ගෙ පලමු වසර ඉවරයි. ඊලඟට සාහිත්‍ය ඉගෙනගන්ටයි තියෙන්නෙ. ඔහු ඒ සඳහා සැතැප්ම හය හත් සීයක් ඈත හාර්කොෆ් විශ්ව විද්‍යාලයට ඇතුලත් උනා.
විශ්ව විද්‍යාලෙ අන්තිම වසරෙදි ඔහු ප්‍රබන්ධ කාව්‍ය කෘතියක් කලයුතුව තිබුනා උපාධිය සඳහා ව්‍යාපෘතිය ලෙස. “රුසියානු ජනකවිය හුදී ජනයාගේ ජීවිතයට…” ඔහුට ලැබුනු මාතෘකාවයි.
සති කීපයක් තිස්සේ ලියන්ට උත්සාහකලත් ලියන ලියන පිටුව ඉරලා විසිකරන එකයි ඒ කාලය පුරාම කලේ…. හරි අදහස් එන්නෙම නෑ….
ඔන්න දවසක් උදේ පාන්දර ඔහුට පරන යාලුවා මතක් උනා… පොත් හිඟන්නා… “මිනිහාගේ පොත්වල ලියා තිබුනු පිස්සු වැකි හරියට ජනකවි වගේ…” අයිවන්ට හිතුනා….
අයිවන් දඩිබිඩිගාලා ලෑස්තිවෙලා ඉස්ටේසමට ගියා…. පොත් හිඟන්නා ඉන්න අස්ත්‍රහාන්වලට යන්න මහා සයිබීරියන් කෝච්චියේ දවස් හයක්ම ගියා. කඩේ මුදලාලි එක්ක ආගිය තොරතුරු කතාකරලා පොත් හිඟන්නා කෝ කියලා ඇහැව්වා….
“මාස කීපෙකට ඉස්සර මිනිහ දවස් ගානක් දකින්ට නැතුව හිටියා… පස්සෙ මං ටිකක් විපරම් කලා…. ටවුමෙදි කොල්ලො කුරුට්ටො විහිලු කරලා කොක්කක් දාගෙන තියෙනවා. කවුරුහරි ගලකින් ඔලුවට ගහලා පාරෙ කානුවක මැරිලා…. නගර සබාවෙන් වලලලා….. නමක් ගමක් කාත් කවුරුවත් නැති මිනිහා…. මට තමයි පාලු” මුදලාලි කියාගෙන කියාගෙන ගියා…..
ඔලුවට හදිසියේම වැදුනු හෙනයක් ඇට මස් ලේ නහර දිගේ ගලාගෙන යනවා අයිවන්ට දැනුනා….
“ඉතින් මුදලාලි මිනිහගෙ පොත් ටික…?”
“ආ ඒවනං අර පිටිපස්ස මඩුවෙ ගොඩගහල තියෙන්නෙ….”
අයිවන් කඩේ පිටිපස්සෙ මඩුවට දිව්වා…. දිව්ව නෙවෙයි ඉගිල්ලුනා….
“මුදලාලි…. මං මේ පොත් ටික ගන්නද”
මුදලාලි හක හක ගාල හිනා උනා…. “මහත්තයටත් පිස්සුද… මට ඔය ටික ගිනි තියන්ට වෙලාවක් නැතුව ඉන්නෙ” මුදලාලි උත්තර දුන්නා…..
හොස්ටල් එකට ආපු අයිවන් පොත් ටික පෙරලල බැලුව….
“මේ තියෙන්නෙ බඩු… පිලිවෙලකට තියල කියවල ඕන ටික කොපි කරන්න ඕනැ”….. අයිවන් වැඩේ පටන්ගත්තා…. හැබැයි මොකුත් සංශෝදනයක් නැතුව ඔක්කොම ආයෙත් ලියන එක තමා උනේ.
පොත බාරදීල සති කීපයක් ගියා…. අයිවන්ගෙ මහාචාර්ය තුමා අයිවන්ට කතාකලා…
“පුතා ඔයාගෙ ප්‍රොජෙක්ට් එක සාර්තකයි…. ඒ විතරක් නෙවෙයි.. හැම අවුරුද්දෙම අපි අපේ හොඳම ප්‍රබන්ධය “නොබෙල් තරඟයට ඉදිරිපත් කරනවා…. මේ සැරේ ඔයාගෙ පොත යවන්න අපි සූදානම් කරලයි තියෙන්නෙ…”
1933 වසරේ සාහිත්‍ය විෂයයට නියමිත නොබෙල් ත්‍යාගය ප්‍රංශ ජාතික අයිවන් දිනාගත්තා. රුසියානු ජනකවියට නව අරුතක් දුන් කාත් කවුරුත් නැති පොත් හිඟන්නා දැනං හිටියේ නැහැ සෝවියට් රුසියාවේ මහා සාහිත්‍යධරයා තමන් බව.
– උපුටා ගැනීමක් –

Rukshila Wettamuni මුහුණු පොතෙන්